قبل از خريدو انتخاب لنز و دوربين مداربسته مناسب خود بايد اين نكته را در نظر بگيريد كه لنز دوربين مداربسته را نمي توان با يك قدرت ماورائي و ساختار پيچيده مثل چشم انسان مقايسه كرد. تفاوت هايي كه چشم انسان در زواياي ديد و فوكوس اشياء پيرامون خود با لنز دوربين مداربسته دارد بسيار زياد است. مثلاً چشم انسان به طرز شگفت انگيزي و با سرعت زيادي خود را با محيط هاي مختلف منطبق مي كند و بلافاصله فوكوس خود را از اشياء دور به نزديك تغيير مي دهد ، در محيط هاي روشن و تاريك سريعاً تنظيم مي شود، و به علت دارا بودن عمق بالا مي تواند صحنه هاي دور را يكجا فوكوس كند. چرخش چشم به جهت هاي مختلف و متصل بودن آن به مغز كه به عنوان يك حافظه ذخيره كننده اطلاعات بسيار پيشرفته عمل ميكند آن را از لنز دوربين مداربسته متمايز مي كند. مغز بعد از پردازش زاويه مناسب و فوكوس مورد نظر را انتخاب ميكند. در مواجه با ديد صحنه اي كه كنتراست بالايي دارد مي تواند فقط به قسمت خاصي از آن توجه كند و تنظيمات خود را روي آن قسمت انجام دهد.
ولي لنزها با زاويه ديد ثابت فقط قادرند روي يك قسمت خاص فوكوس كنند و بقيه نقاط از از دسترس عدسي خارج مي شود و ديگر تحت كنترل نمي باشد. بازشدن ديافراگم براي يك صحنه خاص ثابت است و تنها در قبال تغييرات كلي در سطوح رنگ عكس‌العمل نشان مي‌دهد. حتي يك ديافراگم خودكار لنز تنها مي‌تواند براي كل سطح نور تنظيم شود، گرچه تصحيح‌هايي براي كنتراست‌هاي مختلف در يك صحنه وجود دارد. مشكل ديگر آن است كه زماني‌كه كنتراست بيشتري ميان اين فضاها و فضاهاي اطراف وجود دارد يك لنز ممكن است براي ديدن فضاهاي خاص مورد نظر تنظيم شود.
لنزهاي دوربين مداربسته
فرآيند توليد شبكه تصوير توسط يك دوربين مداربسته سي سي تي وي در طول هر نيم فركانس ميسر مي شود.يعني اگر فركانس شبكه ۵۰ هرتز باشد، در ۱/۲۵ ثانيه شبكه تصوير كامل مي شود. غالباً در زمان ثابتي تصوير ظاهر مي شود ولي ميزان نوري كه به دوربين مداربسته مي رسد با توجه اندازه ديافراگم محاسبه مي شود. معمولاً دوربين مداربسته تلويزيوني و ابزار تصويربرداري به علت ميزان نوري كه از لنز دستگاه براي ساخت تصوير عبور مي كند ،مقداري درصد خطا دارند.
C & CS
براي نوع قرار گرفتن لنز روي دوربين مداربسته دو استاندارد CS و C وجود دارد. اين استانداردها در فاصله بين فلنچ پشت لنز با عنصر تصويربرداري داخل دوربين مداربسته با هم متفاوت هستند. استاندارد اغلب دوربين مداربسته جديد از نوع CS مي باشد. در اين نوع دوربين مداربسته مي توان از هر مدل لنزي استفاده كرد. در حالي كه لنزهايي با استاندارد C مي باشد براي اينكه تصوير فوكوس شده اي را ايجاد كند نياز به يك واشر 5 ميلي‌متري دارد كه بايد بين دوربين مداربسته و لنز قرار بگيرد. در دوربين مداربسته هايي كه با حالت C كار مي كند نمي توان از لنز هاي CS استفاده كرد.
انواع پايه‌هاي لنز دوربين مداربسته
اولين لنز هايي كه براي دوربين مدار بسته تعبيه شده بود مربوط به دوربين مداربسته يك اينچي بود كه هنوز هم در بسياري از نمايندگي هاي فروش موجود مي باشد. اخيراً لنزهاي مربوط به دوربين مداربسته هاي ۲/۳، ۱/۲ و ۱/۳ اينچي به بازار آمده است كه در اين مقاله به ارتباط بين تركيب‌هاي مختلف لنزها و دوربين مداربسته و زاويه ديد توليد شده مي پردازيم. لنزهايي كه براي دوربين مداربسته يك اينچي توليد شده اند ،فاصله كانوني 25 ميلي متر را در بر مي گيرد كه ميدان ديد تقريبي زير را در اندازه‌هاي مختلف فراهم ميكند.
براي اندازه هاي ۱ اينچ ۲/۳ اينچ ۱/۲ اينچ ۱/۳ اينچ به ترتيب ميدان ديد ۲۹ درجه ۹/۵ درجه ۱۱۴ درجه ۹/۷۹ درجه
وجود دارد.
انتخاب لنز دوربين مداربسته
دو نكته اي كه در انتخاب نوع لنز بسيار حائز اهميت است فاصله كانوني و نوع كنترل ديافراگم است. براي اين منظور بايد به ديگر مشخصات لنز اين توجه كنيم.
فاصله كانوني در لنز دوربين مداربسته
فاصله ديد كه بر حسب ميلي متر است با زاويه ديد نسبت معكوس دارد يعني فاصله ديد بزرگ، زاويه ديد كم و فاصله كانوني كوچك ،زاويه ديد وسيعي را در بر مي گيرد.و بدين ترتيب تصوير برداري از فواصل دور ممكن مي شود. بيشترين لنزهايي كه براي دوربين مداربسته بكار مي رود، لنزهاي زوم و لنزهاي چندكانوني هستند؛ لنزهاي زوم در واقع لنزهايي با فاصله كانوني ثابت هستند، لنزهاي چند كانوني هم لنزهايي هستند كه فواصل كانوني متغير دارند. تصويري كه بر روي صفحه نمايش وجود دارد توسط فاصله كانوني لنز مشخص مي گردد.
لنز با فاصله كانوني ثابت
لنزهايي كه داراي فاصله كانوني ثابت هستند در واقع زاويه ديد و عمق ثابتي هم دارند كه بر حسب ميلي متر نمايش داده مي شود. مثلاً لنز ثابت 2.8 ميلي متر داراي فاصله كانوني (2.8 mm)، زاويه ديد (حدود 150 درجه) و عمق ديد (حدود 8 متر) مي‌باشد. لازم به ذكر است لنزهاي ثابت در مواقعي انتخاب مي‌شوند كه زاويه و عمق ديد مناسب دقيقاً مشخص باشد.
لنز فاصله كانوني متغير
در اين نوع لنزها چون فاصله ثابت نيست بنابراين زوايا و عمق ديد متغير است. معمولاً اين لنزها با دو فاصله كانوني تعريف مي شوند. يعني تمام لنز هاي چند كانوني يك فاصله كانوني اوليه و يك فاصله كانوني ثانويه دارد كه بيانگر فاصله دو عدسي در دوربين مداربسته است.
مثلاً لنز 5~50 داراي فاصله كانوني از 5mm تا 50mm مي باشد. يعني فاصله بين 5 تا 50 ميلي متر قابل تغيير و تنظيم است.
بزرگنمايي = فاصله كانوني/ مسافت
چون فاصله كانوني در اين لنزها به صورت دستي تنظيم مي شود، بايد پس از اطمينان از فاصله صحيح لنز را به يك لنز فيكس با تبديل كرده و سپس شروع به كار كنيم. در هر كدام از لنزهاي چند كانوني دو اهرم موجود است يكي از آنها مربوط به فاصله كانوني يعني همان جابجايي لنز دوم و ديگري مربوط به وضوح تصوير است كه فاصله عدسي اول تا ccd را در بر مي گيرد. چون اين لنزها داراي تنضيم و فوكوس اتوماتيك نيست بايد بعد از هر تغيير در فاصله كانوني بايد عدسي اول را نيز به صورت دستي تنظيم كنيم.
در واقع لنزهاي چند كانوني اين اختيار را به ما مي دهد كه در بازه فاصله كانوني خودمان و با زاويه و عمق ديدي كه مد نظرمان است ، تصويربرداري را آغاز كنيم.
لنزهاي موتوردار در دوربين مداربسته
عملكرد اين لنزها مشابه همان لنزهاي چندكانوني است يعني محل عدسي ها، زاويه و عمق ديد و فاصله كانوني كاملاً قابل تنظيم مي باشد. ولي فاصله كانوني به صورت دستي نيست بلكه توسط موتوري كه در لنز وجود دارد از راه دور انجام مي شود. و تفاوت ديگري كه دارد اين است كه تنظيم و جابجايي عدسي اول به صورت اتوماتيك با توجه به وضوح تصوير انجام مي شود. لنزهاي موتوردار به اختصار به صورت يك عدد كنار x هم نمايش داده مي‌شوند. مثلا لنز موتوردار 34x كه عددي كه كنار x قرار دارد تعريفي براي بزرگ نمايي لنز مي باشد كه حاصل تقسيم حالت wide و حالت tele مي باشد كه به ترتيب فاصله كانوني اوليه لنز و فاصله كانوني نهايي لنز مي باشد.
بزرگنمايي در لنزهاي موتور دار از طريق فرمول زير و مانند لنزهاي چند كانوني صورت مي پذيرد.
بزرگنمايي = فاصله كانوني/ مسافت
البته اين محاسبه بر اساس بيشترين فاصله كانوني در لنزهاي موتوردار مرسوم‌تر است:
(فاصله قرارگيري جسم تا دوربين) بزرگنمايي = مسافت / بيشترين فاصله كانوني
البته هم اكنون استفاده از لنزهاي موتوردار به حداقل خود رسيده زيرا حالت tele در لنزهاي موتوردار باعث مي شود فاصله كانوني زياد شده و زاويه ديد بسيار محدود و از وضوح تصوير كم شود. مي توان براي پوشش دادن اين ضعف از از پايه هاي متحرك و حركت دوربين مداربسته بهره گرفت. ولي چون قيمت خريد يك پكيج كامل شامل لنز موتوردار، دوربين مداربسته ، كاور out door ، فن ، هيتر ،پايه گردن و دستگاه كنترلرخيلي بالا مي رود و به صرفه نيست ،عده كمي از آن استفاده مي كنند و بنابراين دوربين مداربسته اسپيد دام جاي اين گونه دوربين مداربسته را ميگيرد كه داراي ويژگي هاي بيشتري اهم از سرعت بالاتر چرخش، قابليت برنامه‌ريزي دقيق و حرفه‌اي، امكان اتصال حسگرها و… مي باشد. درضمن قيمت پائين تري هم دارد.